"مناسک محوری" فرصت مناسب تبلیغی | بررسی زمینه‌های ترویج قرآن در هند

اشاره:‌ کشور هندوستان با وجود بیش از 200 میلیون مسلمان طبیعتا از نظر معارف قرآن کریم نیازمند حجم بالایی از مدرسین و محققین برای ترویج معارف و تفسیر در پهنه این کشور وسیع است. راه اندازی مراکزی برای تربیت و آموزش نیروهای فعال و آینده دار در عرصه تفسیر و معارف قرآن کریم یکی از ضروریاتی است که باید به آن توجه شود.

سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، درباره حضور قرآن کریم و جایگاه معارف قرآنی در کشور هندوستان، با حجت الاسلام و المسلمین غلام عباس هاشمی از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه و مبلغ فعال بین المللی، گفت و گویی ترتیب داده است که بخش اول آن تقدیم شما خوانندگان گرامی خواهد شد.

حجت الاسلام والمسلمین هاشمی به زبان‌های انگلیسی وعربی مسلط است و با زبان‌های اردو، اسپانیائی و ادبیات لاتین آشنا است و در عرصه بین الملل، به کشورهای مختلف جهان، سفر تبلیغی موفقی کرده و بیش از دویست سخنرانی در خارج از ایران اعم از آسیا، شبه قاره و اروپا ارائه کرده است که عذرخواهی  پرفسور مارسلو آرگی؛ اسقف پروتستان اسپانیا و رئیس پانصد کلیسای مسیحی، از مسلمانان در تأثیر از سخنرانی استاد هاشمی در عشای ربّانی مادرید و بازتاب رسانه ای آن از جمله موفقیت تبلیغی ایشان است.

وی موسس جامعه الکوثر هند بزرگترین حوزه خواهران شبه قارّه و مر‌کز تعلیم وتربیت ایالت  اتراپرادش است که اینک بیش از ۳۰۰ طلبه و قرآن آموز در آن تحت نظارت ومدیریت ایشان مشغول تحصیل اند.

بخش پایانی این گفت و گو را در زیر می خوانید:

رسا ـ چگونه می توان معارف قرآن کریم را در این کشور بسط داد؟

ما الان به کار نیازداریم چه در ترجمه ها چه در تفاسیر و چه در تدریس و تحقیق ها؛ حتی در فضای مجازی و در تولیداتی که بتوان از رسانه های دیگر بهره برد. بتوان با رویکرد مقارن با تکیه بر اشتراکات یعنی قرآن و عترت آن را پیش برد. این یکی از ضرورتی ترین نیازهای تفسیری قرآن کریم هست که هم در حوزه متن یعنی نوشتار و هم در حوزه گفتار این مشترکات برجسته شده و تبیین شود. قبله واحد کتاب واحد پیامبر واحد و قرآن واحد، این همه اشتراکات می بایست مورد توجه قرارگرفته شود.

  پس این یک چنین ضرورتی است که ما به این می رسیم، یعنی تفسیر قرآن کریم با تکیه بر اشتراکات. دومین مطلبی که در بحث تفسر قرآن کریم لازم می دانم بگویم این است که هند یک کشوری است که بسیار به مناسک ظاهری و نمادها و مراسمات اهمیت می دهد.

عمده رویکردهایی که می بینیم رویکردهای عرفانی است و در هندوستان اگر یک سنتی یا قانونی یا اصلی بتواند معرفی شود و بسیاری از اندیشه ها ببینند که توسط این قانون یا این اصل، اراده انسان قوی می شود و انسان نیرو می گیرد و معنوی شده و کمی دنیا گریز می شود اینها می آیند سراغ آن اصول.

اصلا هم برایشان مهم نیست که ارائه کننده چه کسی است اسلام یا مسیحیت یا بودا و ... . من بسیاری از مناسک اسلامی را دیدم که هندوها هم به جا می آورند. مثلا در ماه مبارک رمضان هندوهایی می شناسم که روزه می گیرند. جالب است که روزه می گیرند و سفره افطاری هم می اندازند!

چرا؟ چون بر همین مبنا است. آن ها به یک قواعد و اصول سالمی می رسند با صرف نظر از گوینده آن، می بینند که مثلا سلامت روح و روان را تضمین می کند و آن خواسته های معنوی انسان را اجابت می کند. خوب انسان یک خواسته هایی دارد جسمانی و یک خواسته هایی روانشناختی است که آن شادی و آرامش را در انسان تامین می کند، هندی ها به این هم خیلی پایبند هستند.

خیلی سنت‌ها دارند که شاید هزاران سال از آن می گذرد که جزو رسوماتشان هست که با آن شادی ها آرامش روان شان را تامین می کنند؛ اما نیازهایی داریم که مربوط به نیازهای معنوی انسان است که آن مربوط به رشد و کمال و دنیاگریزی و نزدیک شدن به معنویت و سعادت است.

 به این واقعا اهمیت می دهند و این مقید به یک کتاب و آیین و اینها نیست. ما چقدر معارف و قانون و سنت و اصل و قاعده در قرآن کریم داریم که اگر بتوانیم این قواعد و این اصول و این سنت ها را تبیین کنیم چه بسیار می توانیم این معارف را در جای خودش یعنی در بسیاری از دل ها باز کند.

 لذا یکی دیگر از رویکردهای تفسیری در قرآن کریم همین تبیین سنت ها، تبیین اصول عرفانی قرآن کریم و تبیین اصول اخلاقی و بیان کردن آن اصولی است که حس معنوی جویی و کمال جویی انسان را تضمین می کند. با این رویکرد این بسیار مساله حائز اهمیت است و یک استعداد بسیار عجیبی وجود دارد.

رسا ـ شیوه تبیین آموزه های قرآن کریم با توجه به وضعیتی که شرح دادید باید چگونه باشد؟

مساله سوم در بحث ضرورت تفسیر و آن رویکردی که باید ایجاد شود عبارت است از تبیین آموزه های قرآن کریم. مسلمانان حتی شیعیان بسیار کم از معارف قرآن کریم بلدند، از آموخته های اعتقادی و اخلاقی و احکام شرعی قرآن کریم و حتی گاهی در بسیاری از مناطق، ضروریات دینی را هم نمی دانند.

در تبیین معارف قرآن کریم همان گونه که قرآن کریم نازل شده است را باید بازگو کرد. الان در بین حتی مسلمانان حرف اول را مرد می زند. مرد کیست؟‌ اول پدر، بعد شوهر و بعد پسر است! یعنی غالبا یک زن در یک خانواده هندی باید از سه مرد اطاعت کند. معارف قرآن کریم می تواند این گونه اندیشه ها را تصحیح کند. معارف قرآن واقعا حق محور است. بسیاری از حقوق را احیا را می کند در خیلی از عرصه ها و این معارف باید تبیین شود.

چگونه می شود در این کشور با چه ابزارها و ساختارهایی می شود معارف قرآن کریم را منتقل کرد؟ ما در هندوستان ابزار های گوناگونی داریم. یک بحث، ارائه تخصصی قرآن کریم است که در حوزه های علمیه می تواند شکل بگیرد یعنی همانطوری که در حوزه ها احکام و اصول هست. من در حوزه های علمیه هند که رفتم دیدم کتب رسائل و مکاسب آنجا هست. خوب این همان سبک قم است. این سبک در قم و حتی ایران هم جواب نمی دهد؛ البته من نمی گویم رسائل و مکاسب بد است نه، اینها خوبند ولی فقط مقدمه اجتهاد هستند.

ادبیات و منطق و بلاغت و مقداری در حد معقول و بعد از آن اصول تخصصی در حد کفایه و رسائل و بخشی از فقه معاملات مثل مکاسب و درس خارج مثلا اینها برای رسیدن به درجه اجتهاد است؛ اما اگر بخواهیم واقعا برای جامعه یک حرفی برای گفتن داشته باشیم باید قرآن کریم را هم در کنار اینها محور قرار دهیم.

 یعنی این عیب بسیار بزرگی است که طلبه ما در اصول و منطق و فقه حرف برای گفتن داشته باشد؛ ولی در قرآن کریم هیچ حرفی برای گفتن نداشته باشد. این عیب بسیار بزرگ حوزه های ما و متولیان و زعمای ماست. اینها را باید اصلاح کنند. بزرگان ما هم گاهی دم از این تحولات می زنند اما عمل مهم است و گفتنش مهم نیست.

آنجا در هند متاسفانه در حوزه‌ها، قرآن و تفسیر از یاد رفته است و باید احیا شود. احیای آن هم دو راهکار دارد. یکی همان پتانسیلی که در گوشه و کنار هند هستند با قرآن و تفسیر آن آشنا بوده و حرف برای گفتن دارند و مسلط به مقدمات تفسیر هستند ولو اینها تعدادشان اندک است. اگر ما دو هزار روحانی داشته باشیم از دل این افراد، شاید 50 نفر داشته باشیم که توانایی داشته باشند.

راهکار دوم هم اینکه از همین ها دعوت شود در یک مسجدی و محلی شروع کنند به تفسیر قرآن کریم و مردم هم ببینند و آثار و گفتار آنها را و این در فضای مجازی منعکس شود. یکی دیگر اینکه نیرو برای اینها تربیت شود که حالا خوشبختانه مجمع عالی تفسیر قرآن کریم که در حوزه علمیه قم تاسیس شده و از بدو تاسیس آن که چند سالی می گذرد واقعا خدمات خوبی را ارائه کرده است و اهداف خیلی بلندی دارد. هم در ترویج تفسیر، هدایت و حمایت از مفسرین، آمار دروس تفسیر قم را بالا بردند.

اینها حتی ارتباطاتی با کشورهای دیگر مثل عراق و لبنان داشتند و موفقیت هایی به دست آورده اند. مبلغانی هستند که سالیانی است در ماه مبارک رمضان اعزام می شوند و فعالیت دارند. در کنار این تفسیر تخصصی قرآن کریم در ایران هم در حال راه اندازی است.

یک کار خوب دیگر مدرسه تفسیر است که طلاب بعد از اتمام سطح4 یا 3 گزینش می شوند و با صلاحیت هایی آموزش تفسیر و قواعد تفسیری را یاد می گیرند. از جمله در سال گذشته از هندوستان هم افرادی را جذب شدند و الان تحت آموزش هستند.

 این خیلی مهم است و گامی که مجمع عالی برداشته است. کشور های مختلف نیروهایی را تربیت کند و به عنوان مفسر قرآن کریم در مراکز مهم تفسیری بفرستد و مستقر شوند و به اسم مفسرین قرآن کریم شناخته شوند و حرف هایشان را بزنند و شناخته شوند قطعا در اندازه خودش گام بسیار ارزشمندی خواهد بود در عرضه معارف قرآنی.

رسا ـ در بخش های غیرحوزوی چطور؟

بخش دیگری هم وجود دارد و اینکه ما در رسانه های هند فعال شویم. یعنی در رسانه های هندی واقعا مبلغین شیعه نمی خواهم بگویم هیچ سهمی ندارند ولی می توانم بگویم سهمشان در حد صفر است. بزرگترین کشور مطبوعاتی دنیا هندوستان است. شاید باور نکنید 70000روزنامه و نشریه و مجله به 120 زبان در هند چاپ می شود.

روزنامه تایم در هند هم چاپ می شود و بالای سه میلیون تیراژ در روز دارد. جالب است بدانید طبق قانون اساسی در هندوستان، سرمایه گذاران خارجی این اجازه را دارند تا 30 درصد در رسانه های هندی و رسانه های خبری و آموزشی سرمایه گذاری کنند و سهم بگیرند و مقداری از تولیدات آن ها را به خود اختصاص بدهند و با نام خود آن را منتشر کنند.

ما در این بحث واقعا سهمی نداشتیم. البته وهابی ها و اهل تسنن فعال تر از مبلغین شیعی هستند و شاید یکی از عمده ترین دلائلش، ‌بحث مالی و مادی است که شیعه واقعا دستش خالی است و عمدتا هم چشم اینها به شیعیان ایران است.

سینمای بالیوود در عرض هالیوود است. بالیوود برای هند است و شهرتش در جهان پیچیده است. صنعت سینمای هند که از این راه بسیاری از آموزه ها و عقائدشان را به کل دنیا منتشر می کنند، شیعیان نتوانستند از سینمایی که در دنیا اینچنین جایگاهی دارد بتوانند یک جایی را باز کنند.

رسا ـ آیا کارهای زیرساختی هم در این کار دخیل است؟

تاسیس و ساخت حوزه های علمیه از دیگر راه های تبیین و نشر معارف قرآن کریم در هندوستان است. حوزه هایی با محوریت قرآن کریم که حالا ما توسط یکی از خیرین بسیار محترم و بزرگ که آن جا یک حوزه علمیه بر محور قرآن کریم تاسیس کرده ایم که هم اکنون 300 نفر طلبه و قرآن آموز با محوریت قرآن و تفسیر آن در آنجا مشغول تحصیل هستند.

همه این قرآن آموزان 1000 آیه از آیات قرآن را الزاما حفظ می شوند و روی120مقاله قرآنی کار می کنند و اینها کادرسازی می شوند که هر سال 50 نفر فارغ التحصیلی داریم و از سال آینده فارغ التحصیل های ما شروع می شوند. در طول ده سال بنا داریم ان شاءالله 500 مرکز تعلیم و تربیت قرآنی را راه اندازی کنیم و در این طرح هدف گذاری کردیم. هزینه های بسیار بالایی هم دارد و همه هزینه های آن را خیر محترم تقبل می کنند. این تاسیس حوزه ها برای برادران و خواهران بسیار مفید است خصوصا برای خواهران.

چرا تاکید روی این داریم؟ به این دلیل که از هند آقایان به ایران می آیند و یا در کشورهای دیگر درس می خوانند و به هند بر می گردند. نه در هند حوزه خوبی برای خواهران داریم و نه آن ها به تعداد زیاد می توانند به ایران آمده و درس بخوانند و حال آن که در هند زن ها عمدتا مسجد نمی روند و در جلسات خانم ها شرکت می کنند.

در هند به طور عجیبی خانواده دارای جایگاه والایی است. یکی از چیزهایی که قرآن کریم به طور اساسی مطرح کرده است همین مساله خانواده است که به نظرم اگر روی این مساله هم کار شود عالی است و تاسیس حوزه هایی مربوط به خواهران با محوریت قرآن کریم این می تواند خودش یک قدم بسیار مهمی باشد.

ما در هند البته حافظین قرآن زیادی داریم، چند صد نفر در هندوستان حافظ قرآن کریم هستند؛ ولی واقعیت این است که یک رهبری درستی وجود ندارد و یا چه بسا افراد خیرخواه و دلسوزی باشند که بنشینند و روی آن کار کنند. ولی حیف می دانم این را نگویم.

ما در هندوستان بزرگترین حوزه علمیه خواهران را با پشتیبانی یکی از خیرین محترم تولید کننده کالای داخلی در ایران، راه انداختیم. الان 300 طلبه و قرآن آموز از نقاط مختلف هند به طور خوابگاهی با پرداخت همه هزینه ها توسط خیّر محترم، محور اصلی شان آن را بر آموزش سبک زندگی قرآن کریم قرار داده ایم و بر اساس 1000 آیه از آیات شریفه قرآن کریم آن هم نه صرفا طلبه پروری بلکه کادرپروری که ان شاءالله اینها به زودی هرکدامشان تبدیل به یک نیروی فعال می شوند و برای قرآن کریم مشغول فعالیت می شوند.

رسا ـ از وقتی که در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید سپاسگزاریم./829/گ402/س

خبرنگار: محمدمهدی مرادی